وقتی در حال مطالعه این مقاله هستید، به احتمال زیاد با بیت کوین آشنایی دارید. بیت کوین به‌عنوان نخستین ارز دیجیتالی به شمار می‌رود که در سال 2008 توسط ساتوشی ناکاموتو معرفی شد. فناوری بلاک‌چین برای نخستین بار توسط ناکاموتو در وایت پیپر بیت کوین مورد اشاره قرار گرفت. بیت کوین اولین ارز دیجیتالی است که مبتنی بر شبکه بلاک‌چین کار می‌کند. اما سوال اساسی این است که فناوری بلاک چین چیست؟ پاسخ به این سؤال می‌تواند مقدمه‌ای برای درک نحوه کار کردن بیت کوین و بسیاری دیگر از ارزهای دیجیتال باشد. در ادامه به‌تفصیل در خصوص فناوری بلاک‌چین و نکاتی که پیرامون آن مطرح است، بحث و بررسی می‌کنیم.
فناوری بلاک چین چیست؟
اگر بخواهیم در یک جمله بگوییم که فناوری بلاک چین چیست، باید این طور تشریح کنیم که بلاک‌چین یک نوع سیستم آنلاین است که برای ثبت و ضبط اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. شاید بپرسید وجه تمایز فناوری بلاک‌چین با دیگر شبکه‌هایی که برای ثبت اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد، چیست؟ در پاسخ به این سوال باید اینطور گفت بلاک‌چین به هیچ عنوان متمرکز نیست. سایر شبکه‌های ثبت اطلاعات دارای سرورهای مشخصی هستند که در مکان‌های معینی از آن‌ها نگهداری می‌شود. اما شبکه بلاک‌چین میان همه اعضایی که از آن استفاده می‌کنند، توزیع می‌شود.
برای تأمین امنیت این شبکه نیز از رمزنگاری استفاده می‌شود و به این ترتیب شانس هکرها برای دسترسی به اطلاعات موجود در شبکه بسیار دشوار می‌شود و شاید می‌توان این طور ادعا کرد که تقریباً از بین می‌رود. درست است که فناوری بلاک‌چین نخستین بار با ایجاد بیت کوین در دنیا شناخته شد، اما کاربرد آن به هیچ عنوان محدود به ارزهای دیجیتال نیست. بلاک‌چین یک پایگاه توزیع داده است که مبتنی بر اجتماع میلیون‌ها نقطه اشتراک عمل می‌کند و به کمک یک ساختار باز و در عین حال پیچیده در زمینه تبادلات مالی، علمی و اطلاعاتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یک نکته مهم در خصوص بلاک‌چین
پایه و اساس فناوری بلاک چین، مبتنی بر رفع انحصار و تمرکززدایی است. اما این امکان وجود دارد که یک سازمان یا مجموعه بلاک‌چین سازمانی اختصاصی خود را نیز طراحی کند. البته به اعتقاد بسیاری از کارشناسان فناوری بلاک‌چین، این نوع از بلاک‌چین که به نام Enterprise blockchain شناخته می‌شود، نمی‌تواند اهداف تمرکززدایی را محقق کند.
نحوه کار فناوری بلاک‌چین چگونه است؟
تا اینجا مشخص شد که فناوری بلاک چین چیست. در ادامه باید در زمینه نحوه کار این فناوری بحث و بررسی لازم صورت بگیرد تا آشنایی با این فناوری به طور کاملی شکل بگیرد. نام‌گذاری بلاک‌چین می‌تواند در درک نحوه کار کردن این شبکه کمک زیادی به ما کند. این اصطلاح از ترکیب دو کلمه Block و Chain به معنی بلوک و زنجیره تشکیل شده است. در یک تعبیر بلاک‌چین متشکل از یک زنجیره است که تعداد بلوک روی آن قرار دارد. اطلاعات در شبکه بلاک‌چین روی بلوک‌ها ثبت و ضبط می‌شوند. مهم نیست که چه نوع اطلاعاتی روی این شبکه ثبت و ذخیره می‌شود. چون اساساً برای این منظور طراحی شده است که هر نوع داده‌ای روی آن قابلیت ذخیره کردن داشته باشد. پس از ثبت اطلاعات در هر بلوک و تکمیل آن، بلوک نام برده وارد زنجیره بلاک‌چین می‌شود و در کنار سایر بلوک‌ها قرار می‌گیرد.
حفاظت از اطلاعات در بلاک‌چین چگونه صورت می‌پذیرد؟
در شبکه بلاک‌چین از رمزنگاری برای حفاظت از اطلاعات موجود در بلوک‌ها استفاده می‌شود. برای این منظور به هر یک از بلوک‌ها یک کد چندین رقمی اختصاص پیدا می‌کند که در اصطلاح تخصصی به آن هش گفته می‌شود. این کد به‌خوبی توانسته است جلوی تقلب و سرقت اطلاعات در شبکه بلاک‌چین را بگیرد. در شبکه بلاک‌چین بیت کوین از هش‌های 16 رقمی برای هر بلوک استفاده می‌شود.
نکته مهم دیگر این است که هر چه تعداد بلوک‌ها در زنجیره بلاک‌چین بیشتر شود، امنیت این شبکه ارتقا پیدا می‌کند. دلیل این مسئله آن است که هر بلوک علاوه بر آن‌که دارای هش اختصاصی خود است، هش بلوک قبلی خود را نیز شامل می‌شود. به این ترتیب ضریب امنیت شبکه در گذر زمان بالاتر می‌رود. باید توجه داشت که هرگونه تغییر که در بلوک‌های این شبکه رخ دهد، هش مرتبط با آن به طور کامل تغییر می‌کند و در نتیجه بلوک مذکور غیرمعتبر می‌گردد.
مفهوم گره در فناوری بلاک چین چیست؟
در ادامه بحث فناوری بلاک چین چیست، به یکی دیگر از مسائل موجود پیرامون بلاک‌چین یعنی گره یا Node می‌پردازیم. همان‌طور که در ابتدا اشاره کردیم، بلاک‌چین به هیچ عنوان دارای سرور ذخیره‌سازی اطلاعات مشخص و معینی نیست؛ بلکه همه رایانه‌هایی که در این شبکه حضور دارند به‌عنوان یک سرور ذخیره‌کننده اطلاعات به شمار می‌روند که نسخه‌ای از تمام داده‌های موجود در شبکه را دریافت می‌کنند. به هر یک از رایانه‌های متصل به شبکه بلاک‌چین، یک گره یا نود گفته می‌شود. البته در اختیار قرار گرفتن اطلاعات به این منظور نیست که می‌توان در آن‌ها تغییری ایجاد نمود.
ویژگی‌های فناوری بلاک چین چیست؟
در این قسمت لازم است تا به سه مورد از اصلی‌ترین خصوصیات و ویژگی‌های فناوری بلاک‌چین اشاره کنیم تا با تمام مزایای این تکنولوژی به‌خوبی آشنا شویم.
غیرقابل تغییر بودن اطلاعات
جلوگیری از تغییر در داده‌هایی که در بستر اینترنت ایجاد می‌شود، یکی از مزایای اصلی شبکه بلاک‌چین به شمار می‌رود. البته مفهومی به نام حمله 51 درصد وجود دارد که اگر هکری بتواند اکثریت نرخ هش در شبکه را تحت کنترل خود دربیاورد، خواهد توانست کنترل کل شبکه را در اختیار بگیرد. این مسئله مهمی است که البته احتمال رخ دادن آن بسیار کم و تقریباً صفر است.
غیرمتمرکز بودن شبکه اطلاعات
به کمک فناوری بلاک‌چین دیگر نیازی به سازمان متمرکز یا مرکزی برای کنترل و اعتبارسنجی داده‌ها و جریان اطلاعات در شبکه وجود ندارد. تراکنش‌های بانکی را در نظر بگیرید. وجود یک شبکه مانند بانک موجب شده است که تمام تراکنش‌های مالی در دنیا زیر نظر بانک‌ها صورت بگیرد و اصطلاحاً توسط آن‌ها کنترل شود. بلاک‌چین غیرمتمرکز است و زیر نظر هیچ سازمان یا نهادی قرار ندارد. به همین دلیل سرعت تراکنش‌ها در بستر بلاک‌چین بسیار بالاتر از شبکه‌های متمرکز است.
ناشناس بودن فعالان شبکه
همان‌طور که در ابتدا اشاره کردیم تمام گره‌های فعال در شبکه بلاک‌چین می‌توانند به اطلاعات آن دسترسی داشته باشند. شاید بپرسید پس مفهوم ناشناس بودن در فناوری بلاک چین چیست؟ واقعیت این است هر کاربر در این شبکه یک امضای دیجیتال دارد که رصد تراکنش‌ها و فعالیت‌های او به‌واسطه آن صورت می‌گیرد و به هیچ عنوان هویت او برای دیگران مشخص نیست.
کلام پایانی
در این مقاله بررسی کردیم که فناوری بلاک چین چیست و چه خصوصیات منحصربه‌فردی دارد. واقعیت این است که طرح مسائل فنی در خصوص بلاک‌چین قابلیت انتشار چندین جلد کتاب را دارد؛ اما کاربرانی که قصد فعالیت در بازار ارزهای دیجیتال را دارند، با همین میزان از آشنایی در خصوص بلاک‌چین می‌توانند فعالیت خود را آغاز کنند. در طول 13 سال گذشته رشد قابل توجهی در استفاده از شبکه بلاک‌چین را در صنایع گوناگون شاهد بوده‌ایم. به نظر می‌رسد در آینده بیشتر در خصوص این فناوری خواهیم شنید.
