سال 2008 هم‌زمان با بحران اقتصادی بزرگی که در آمریکا و اتحادیه اروپا در جریان بود، به یکباره فردی ناشناس به نام ساتوشی ناکاموتو یک اتفاق بزرگ را رقم زد و با معرفی یک ارز دیجیتال به نام بیت کوین، نقطه آغازی بر ایجاد تحولات بسیار شگرف در معادلات اقتصادی دنیا را پایه‌‌گذاری کرد. کمتر کارشناس اقتصادی در اوایل معرفی بیت کوین با دید مثبت نسبت به این پدیده اقتصادی می‌نگریست. اما با گذشت بیش از یک دهه از آغاز فعالیت بازار ارزهای دیجیتال، نه‌تنها بیت کوین بلکه تعداد بی‌شماری ارز دیجیتال در این بازار معرفی شده‌اند و پیشرفت‌های بسیار خوبی در این بازار رقم خورده است. اما واقعاً بیت کوین چیست؟
بیت کوین یک نوع پول دیجیتال است که از نظر تئوری برای هر نوع داد و ستدی می‌توان از آن در بستر اینترنت استفاده کرد. آن چه در حال حاضر به‌عنوان رویه در این بازار مرسوم است، دید سرمایه‌گذاری بوده و افراد با خرید بیت کوین در وهله اول به دنبال حفظ ارزش پول و در ادامه به دنبال کسب سود هستند. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند که در آینده بیت کوین به‌عنوان یک ارز مرجع برای خرید و فروش در بازارهای مختلف مالی مورد استفاده قرار خواهد گرفت. در ادامه به طور مفصل بررسی می‌کنیم که بیت کوین چیست و هرآنچه برای آشنایی مقدماتی با پادشاه ارزهای دیجیتال لازم است را به طور مختصر و مفید مرور می‌کنیم.
بیت کوین چیست؟
به طور خلاصه می‌توان گفت که بیت کوین یک نوع پول الکترونیک است که برای هرگونه تبادلات مالی در بستر اینترنت می‌توان از آن استفاده نمود. در سیستم‌های مالی سنتی بانک‌های مرکزی با چاپ پول بدون پشتوانه در حال تزریق تورم‌های سنگین به کشورها هستند. برخی از ارزهای مرجع مانند دلار به دلیل آنکه در تبادلات بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرند، اثر تورمی جهانی دارند و این فشار در سطح کشورهای دنیا توزیع می‌شود. به هر ترتیب آنچه در تمام دنیا توسط بانک‌های مرکزی انجام می‌شود، خلق پول بدون پشتوانه است که یک خطر جدی برای اقتصاد به شمار می‌رود.
از طرف دیگر تراکنش‌های مالی در دنیا کاملاً متکی به واسطه‌هایی نظیر بانک‌ها هستند. انتقال پول در بستر اینترنت بدون نقش‌آفرینی بانک‌ها در سراسر دنیا امکان‌پذیر نیست. این دقیقاً نکته‌ای است که ساتوشی ناکاموتو در وایت پیپر بیت کوین به طور مفصل به آن اشاره کرده است. او تأکید می‌کند که بیت کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است. اما منظور از غیرمتمرکز بودن بیت کوین چیست؟
نگاهی به وایت پیپر بیت کوین برای درک مفهوم غیرمتمرکز بودن آن
در خصوص مفهوم وایت پیپر باید در مجالی دیگر به طور مفصل بحث شود؛ اما به طور خلاصه می‌توان گفت وایت پیپر یک سند بازاریابی است که در ابتدای انتشار یک ارز دیجیتال توسط تیم طراح آن ارائه می‌شود و در آن به دلایل ابداع و همچنین برنامه‌ها و اهداف ارز دیجیتال پرداخته می‌شود. نخستین وایت پیپر در دنیای ارزهای دیجیتال، وایت پیپر بیت کوین است که توسط ساتوشی ناکاموتو عرضه شد.
نگاهی به یک جمله ناکاموتو در وایت پیپر بیت کوین می‌تواند در تبیین مفهوم غیرمتمرکز بودن آن کمک کند:
«بیت کوین یک نسخه همتا به همتا از ارز الکترونیکی است که پرداخت‌های آنلاین را بدون نیاز به طرف سوم معتمد، انجام می‌دهد.»
ناکاموتو معتقد است که سیستم‌های مالی سنتی دارای دو مشکل عمده است؛ اول آنکه هویت و همچنین تمام شئون تبادلات مالی افراد باید برای بانک‌ها مشخص باشد. دوم آنکه تراکنش‌های مالی در بستر بانک‌ها با کارمزدهای زیادی همراه است و هزینه‌های زیادی به طرفین معامله تحمیل می‌کند. بلاک‌چین بیت کوین این مشکل را به طور کامل برطرف می‌کند و از این جهت گفته می‌شود که غیرمتمرکز بودن یکی از خصوصیات مهم آن به شمار می‌رود. سؤالی که در اینجا ممکن است پیش بیاید این است که روش کنترل تبادلات مالی بیت کوین چیست؟
بیت کوین و تراکنش‌های آن چگونه مدیریت می‌شود؟
مشاهده کردید که بیت کوین به هیچ عنوان زیر نظر نهادهایی مالی سنتی مانند بانک‌ها نیست. به غیر از آن می‌توان با اطمینان گفت که هیچ دولتی نیز کنترل آن را در سراسر دنیا در دست ندارد؛ بنابراین سیستم چگونه مدیریت و کنترل می‌شود؟ تأمین امنیت سیستم بلاک‌چین بیت کوین و تراکنش‌ها به چه صورت انجام می‌شود؟
یک شبکه به نامه بلاک‌چین وجود دارد که تمام ساختار بیت کوین روی آن مدیریت و کنترل می‌شود. کدهای برنامه‌نویسی که برای این شبکه تعریف شده است، کاملاً منبع باز بوده و امکان دسترسی به آن برای همه فراهم است. البته افراد حاضر در شبکه بیت کوین نقش‌های مختلفی را می‌توانند برعهده بگیرند. برخی از افراد در قالب توسعه‌دهندگان شبکه فعالیت می‌کنند. عده‌ای دیگر به‌عنوان ماینر یا استخراج‌کنندگان بیت کوین شناخته می‌شوند. شاید بپرسید از ماینینگ یا استخراج بیت کوین چیست؟
این افراد همان کسانی هستند که تراکنش‌ها در بستر شبکه بلاک‌چین را تأیید می‌کنند و امنیت شبکه را نیز در مقابل هکرها تأمین می‌کنند. در مقابل این کار هم همواره از طرف شبکه تعداد سکه به‌عنوان پاداش به این افراد اختصاص پیدا می‌کند. البته بحث درباره مسئله استخراج بیت کوین و ماینرها بسیار مفصل است و نیاز به توضیحات جداگانه‌ای دارد.
بنابراین می‌توان این طور نتیجه گرفت که هیچ گروهی یا دولتی در هیچ جای دنیا تسلط و کنترلی روی شبکه بیت کوین ندارد و حیات این شبکه توسط تمام فعالان شبکه بیت کوین تضمین می‌شود.
اهداف و برنامه‌های بیت کوین چیست؟
شبکه بیت کوین یک ساختار امن و مطمئن برای تبادل الکترونیک پول به شمار می‌رود که کنترل سرمایه و پول را از اختیار بانک‌ها خارج می‌کند و به دست خود افراد می‌سپارد. به طور کلی می‌توان هدف اصلی بیت کوین را ایجاد زیرساخت جدید برای تبادلات الکترونیک است که ضمن حفظ حریم خصوصی افراد، سطح امنیت بالایی را برای تراکنش‌ها به وجود بیاورد.
پشتوانه بیت کوین چیست؟
سوال مهم دیگری که در خصوص بیت کوین مطرح می‌شود، این است که چرا باید به این ارز دیجیتال اعتماد نمود؟ اما قبل از این سؤال بهتر است به یک سؤال دیگر پاسخ داده شود؛ چرا باید به ارزهای رایج موجود در کشورها مختلف اعتماد کرد؟
واقعیت این است که این‌طور برای مردم عنوان می‌شود که طلا به‌عنوان پشتوانه ارزهای فیات رایج در دنیا به شمار می‌رود. اما در عمل این مسئله مربوط به سال‌ها پیش است. در حال حاضر فقط ما به‌ازای حدود 20 درصد پول‌های موجود در بازار پشتوانه طلا وجود دارد. یعنی 80 درصد پول‌های موجود در بازار هیچ‌گونه پشتوانه‌ای نداشته و صرفاً یک کاغذ به‌حساب می‌آیند. جالب است بدانید به سبب خلق پول سنگینی که به طور روزانه توسط بانک‌های مرکزی صورت می‌گیرد، این مسئله در حال تشدید شدن است.
اما تاکنون شده است که کسی به شما بگوید پول کاغذی شما ارزش و اعتبار ندارد؟ قطعاً خیر؛ چراکه این مسئله کاملاً جنبه اعتماد عمومی به خود گرفته است و افراد پذیرفته‌اند که با همین پول‌های کاغذی می‌توان به تبادلات مالی پرداخت. در خصوص بیت کوین باید به این نکته اشاره شود که هیچ نوع پول یا شی گران‌بهای دیگری به‌عنوان پشتوانه آن در نظر گرفته نشده است. تنها اعتماد عمومی مبنای مبادلات و تراکنش‌های بیت کوین شناخته می‌شود؛ بنابراین تا زمانی که این رویه توسط مردم مورد پذیرش باشد، بیت کوین به حیات خود ادامه خواهد داد.
چرا بیت کوین ماهیت ضد تورمی دارد؟
در این قسمت بررسی می‌کنیم که دلیل ماهیت ضد تورمی بیت کوین چیست. جالب است بدانید که تعداد کل سکه‌های بیت کوین که در شبکه بیت کوین تعریف شده است، 21 میلیون سکه است. این تعداد به هیچ عنوان افزایش پیدا نمی‌کند و این اصلی‌ترین شاهد بر ماهیت ضد تورمی بیت کوین به شمار می‌رود.
به هیچ عنوان امکان خلق بیت کوین مازاد بر این تعداد وجود دارد و روزی خواهد رسید که تمام بیت‌کوین‌های موجود در شبکه استخراج شود و دیگر سکه جدیدی در کار نخواهد بود. این دقیقاً برخلاف رویه رایجی است که بانک‌های مرکزی در خلق پول بدون پشتوانه در سیستم مالی سنتی دنیا در پیش گرفته‌اند. محدود بودن تعداد بیت کوین موجب شده است که بسیاری از فعالان بازار ارزهای دیجیتال به چشم سرمایه‌گذاری بلندمدت به این ارز نگاه کنند و در واقع قضیه هم این دیدگاه سودهای سرشاری را برای آن‌ها به همراه داشته است.
حریم خصوصی افراد در تراکنش‌های بیت کوین چگونه رعایت می‌شود؟
در سیستم‌های پرداخت الکترونیک بانک‌ها قبل از این که این امکان برای فردی مهیا شود باید تمام اطلاعات هویتی او در اختیار بانک‌ها قرار گیرد. در واقع هیچ‌گونه حریم خصوصی برای افراد در بستر سیستم‌های بانکی مطرح نیست. اما در سیستم تراکنش بیت کوین تا حدودی حریم خصوصی افراد مورد توجه قرار می‌گیرد. البته به هیچ عنوان این طور نیست که دیگران از تراکنش‌های شما در بستر شبکه بیت کوین آگاه نشوند. بلکه هر تراکنش در بستر این شبکه کاملا شفاف است و هرکس در هر زمان می‌توان به تمام تراکنش‌هایی که در بستر این شبکه انجام شده است، دسترسی داشته باشد. نکته قابل توجه این است که اطلاعات هویت افراد در تراکنش‌ها فاش نمی‌شود و تنها بر مبنای آدرس و نشانی کیف پول دیجیتال، تراکنش‌ها به وقوع می‌پیوندد.
اما صرافی‌هایی که خرید و فروش بیت کوین در آن‌ها انجام می‌شود، حتماً یک‌مرتبه افراد را احراز هویت می‌کنند تا در صورتی که در آینده مشکلاتی از قبیل کلاهبرداری و پول‌شویی به وقوع پیوست، امکان رهگیری افراد وجود داشته باشد.
بیت کوین قابل جعل کردن نیست
دلیل غیر قابل جعل بودن بیت کوین چیست؟ شبکه بلاک‌چین بیت کوین مبتنی بر روش‌های رمزنگاری ساخته می‌شوند و به این ترتیب امکان تقلب در آن و ایجاد سکه‌های تقلب عملاً فراهم نیست. این مسئله شایع در خصوص ارزهای فیات است که بسیاری از افراد همواره اقدام به جعل این نوع پول‌های کاغذی نموده و با آن‌ها کلاهبرداری می‌کنند.
آیا خرید و فروش بیت کوین در ایران قانونی است؟
پس از گذشت مدت کوتاهی از عرضه بیت کوین در دنیا، برخی از دولت‌های پیشرفته با شناسایی ظرفیت این ارز دیجیتال، آن را به رسمیت شناخته و فعالیت این بازار در کشور خود را قانونی اعلام کردند. از جمله این کشورها می‌توان به آمریکا، ژاپن، مالزی و کره جنوبی اشاره کرد. اما این رویه خیلی زود به بسیاری از کشورهای دیگر نیز تسری پیدا کرد و آن‌ها هم با در نظر گرفتن چارچوب‌هایی، فعالیت در شبکه بیت کوین را قانونی اعلام کردند.
در کشور ما شاید کمی دیرتر از سایر کشورها، در سال 1398 فعالیت در شبکه بیت کوین و استخراج آن قانونی اعلام شد. در این سال وزارت صنعت، معدن و تجارت با انتشار یک ابلاغیه‌ای ضوابط فعالیت افراد در بستر شبکه بیت کوین را به طور قانونی در کشور اعلام نمود. همچنین مسئله راه‌اندازی مزارع استخراج بیت کوین در کشور یک چالش جدی دیگر به شمار می‌رفت که به‌موجب این ابلاغیه، امکان اخذ مجوز برای آغاز به کار این مزارع فراهم شد.
شاید بپرسید منظور از مزرعه بیت کوین چیست؟ مزرعه بیت کوین به محیطی گفته می‌شود که افراد در آن با کنار هم قرار دادن تعدادی دستگاه ماینر، اقدام به استخراج بیت کوین می‌کنند. چالش‌ها و نکات بسیار زیادی در خصوص فعالیت این مزارع وجود دارد که باید در جای خود به آن پرداخته شود.
کلام پایانی؛ نگاهی به آینده بیت کوین
در این مقاله بررسی کردیم که بیت کوین چیست و به برخی از مهم‌ترین مسائل و چالش‌هایی که پیرامون این رمزارز مطرح است، اشاره کردیم. نگاه‌ها و تحلیل‌ها در خصوص آینده بیت کوین به دو دسته کاملاً متناقض تقسیم می‌شوند. برخی معتقدند که امپراطوری بیت کوین در بازار ارزهای دیجیتال دیری نمی‌پاید و بعد از گذشت مدتی این ارز دیجیتال رو به افول می‌گذارد. این دسته از کارشناسان ظهور ارزهای دیجیتال جدید در بازار را شاهدی بر این ادعا می‌گیرند.
اما در مقابل بسیاری از کارشناسان معتقدند که بیت کوین، تسلط خود را در بازار ارزهای دیجیتال برای طولانی‌مدت حفظ می‌کند. بسیاری از این افراد پا را فراتر گذاشته معتقدند که آینده اقتصادی دنیا به بیت کوین گره خورده است و بالاخره روزی خواهد رسید که بیت کوین جلوتر از سایر ارزهای فیات برای تراکنش‌های مالی مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
نکته مهم این است که در صورتی که به هر دلیل قصد ورود به این بازار برای سرمایه‌گذاری دارید، حتماً آموزش دیدن را جدی تلقی کنید و زمان زیادی را برای این مسئله در نظر بگیرید. شاید در پیرامون شما و در رسانه‌ها افراد زیادی مطرح شده باشند که سودهای کلانی از این بازار کسب کرده‌اند؛ اما واقعیت این است که نیمه پنهان این ماجرا گروه زیادی از افرادی هستند که بدون مهارت وارد بازار شده و بخش زیادی از سرمایه خود را به دست باد سپرده‌اند. آموزش دیدن رمز موفقیت در بازار ارزهای دیجیتال است.
