در کشور ما بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس انرژی و بورس کالا به عنوان چهار بازار مالی رسمی شناخته می‌شوند. بورس کالا یکی از انواع بازارهای مالی است که در کشورهای مختلف به محل خرید و فروش برخی از کالاها معروف است. در این مقاله قصد داریم به این سؤال پاسخ دهیم که بورس کالا چیست و چه کالاهایی در آن خرید و فروش می‌شود. تا پایان ما را همراهی کنید.
بورس کالا چیست؟
بورس کالا به عنوان بازار مالی شناخته می‌شود که در آن بستری برای معامله برخی از کالاها فراهم می‌شود. کالاهایی که در این بازار قابل معامله هستند، عمدتا از نوع محصولات خام و فرآوری نشده است. به عبارت دیگر مواد اولیه‌ای هستند که برای تولید محصولات دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این کالاها می‌توان به محصولاتی مانند زعفران، فلزات، برنج، گندم، سیمان و … اشاره کرد.
دلیل راه‌اندازی بورس کالا چیست؟
شاید این سؤال برای شما به وجود بیاید که دلیل راه‌اندازی بورس کالا چیست؟ چرا باید بازاری برای خرید و فروش برخی از کالاها ایجاد شود در حالی که بسیاری از کالاهای دیگر بدون نیاز به این بازار داد و ستد می‌شوند. واقعیت این است که در سازوکار بازارهای سنتی نوعی عدم شفافیت حاکم است که باعث می‌شود کالاها با قیمت واقعی معامله نشوند. همین مسئله مانع از کشف قیمت واقعی محصولات می‌شود.
اجازه دهید با یک مثال بحث را پی بگیریم. در سال‌های اخیر خرید و فروش سیمان در کشور ما به بورس کالا محدود شد. تا قبل از این تصمیم، این محصول در بازار آزاد تبادل می‌شد. به همین دلیل نوعی فضای دلالی در بازار سیمان شکل گرفته بود که باعث می‌شد یک کیسه سیمان تا 2 یا 3 برابر قیمت واقعی به دست مصرف کننده برسد. عرضه سیمان در بورس کالا باعث شد که کشق قیمت این محصول در فاصله زمانی کوتاهی صورت بگیرد. در نتیجه این شفافیت، دست دلالان و سودجویان قطع شد و سیمان با قیمت درست به دست مصرف کننده واقعی رسید.
اگر بخواهیم اهداف راه‌اندازی بورس کالا را به صورت موردی بررسی کنیم، موارد زیر را می‌توان به عنوان اصلی‌ترین دلایل برشمرد:
- ایجاد فضای شفاف در خرید و فروش کالاها
- کمک به کشف قیمت کالاها بر اساس عرضه و تقاضا
- امکان نظارت بر بازار کالاهای مختلف
- امکان رهگیری کالاها در بازار
- ایجاد امکان دسترسی برابر به عموم متقاضیان
چه کسانی در بازار بورس کالا فعالیت می‌کنند؟
یکی دیگر از سؤالات مهمی که باید در بحث بورس کالا چیست، پاسخ دهیم این است که چه کسانی در این بازار فعالیت می‌کنند. اصلی‌ترین فعالان بازار بورس کالا، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان عمده کالا هستند. تولیدکنندگان محصولات خود را در بازار به صورت عمده عرضه می‌کنند. مصرف‌کنندگان نیز بنا به نیاز سفارش خود را در بازار ثبت کرده و کالاها را در زمان و مکان معین دریافت می‌نمایند.
در کنار این افراد گروه دیگری نیز هستند که صرفا با هدف کسب سود در بازار بورس کالا فعالیت می‌کنند. این دسته از افراد خرید و فروش کالاها را به جهت استفاده برای تولید محصولات دیگر انجام نمی‌دهند. بلکه سعی می‌کنند از نوسانات قیمتی که در ارزش کالاها ایجاد می‌شود، به دنبال کسب سود هستند.
بیشتر بخوانید: مدیریت سرمایه چیست؟
انواع معاملات بورس کالا
در ادامه بحث بورس کالا چیست، باید به موضوع مهمی بپردازیم. معاملات در بازار بورس کالا به شکل‌های گوناگونی قابل انجام هستند. به طور کلی 6 روش ثبت معامله در بازار بورس کالا وجود دارد که عبارت‌اند از:
1. قرارداد نقدی
در این قرارداد، خریدار تمام هزینه معامله به همراه کارمزد کارگزاری را نقدا می‌پردازد. فروشنده نیز موظف است حداکثر ظرف سه روز کالای خریداری شده را به او تحویل دهد.
2. قرارداد سلف
در این قرارداد همه مبلغ خرید کالا توسط خریدار پرداخت می‌شود. به موجب قرارداد، فروشنده متعهد می‌شود که کالای مورد نظر را در زمان معینی به خریدار تحویل دهد.
3. قرارداد نسیه
در این قرارداد کالا به خریدار تحویل داده می‌شود. سپس به موجب قرارداد، خریدار متعهد می‌شود که در زمان مشخصی، مبلغ قرارداد را به فروشنده بپردازد.
4. قرارداد آتی
در این قرارداد ابتدا وجه تضمینی از سوی خریدار و فروشنده بدون رد و بدل شدن کالا پرداخت می‌شود. به موجب قرارداد فروشنده و خریدار متعهد می‌شوند که میزان مشخصی کالا را در زمان معین و قیمت مشخص، مبادله کنند.
5. قرارداد سلف استاندارد
در این قرارداد مقدار معین از یک کالا مبتنی بر متن یک قرارداد در مهل معینی باید به خریدار تحویل داده شود و تسویه حساب نیز مبتنی بر متن قرارداد صورت می‌گیرد.
6. قرارداد اختیار معامله
همان‌طور که از اسم این قرارداد مشخص است، در آن اختیار خرید یا فروش مقدار معینی از کالا به یک خریدار یا فروشنده اعطا می‌شود.
کلام پایانی
در این مقاله بررسی کردیم که بورسی کالا چیست و چه نوع معاملاتی در آن انجام می‌شود. بورس کالا یکی از بازارهای در خدمت تولید کشور است. فعالیت در این بازار ریسک کمتری را برای کسب‌وکارهای مختلف به دنبال دارد. علاوه بر آن دسترسی فعالان اقتصادی به کالاهای مختلف در سطح کشور نیز افزایش پیدا می‌کند. شما تجربه فعالیت در بازار بورس کالا را داشته‌اید؟ نظر شما درباره این بازار چیست؟
