همان طور که هر یک از ما در زندگی بالا و پایین زیادی را تجربه می‌کنیم، بازارهای مالی نیز دائما تغییر وضعیت می‌دهند. گاهی اوقات در روند صعودی قرار می‌گیرند و بعضی مواقع نیز افت قیمت را تجربه می‌کنند. نه دوران رشد بازارها دائمی است و نه دوره افت قیمت برای همیشه پایدار باقی می‌ماند. مجموعه فرازها و فرودها مفهومی تحت عنوان سیکل بازار را شکل می‌دهند. شما به عنوان کسی قصد معامله در بورس، فارکس، ارزهای دیجیتال، طلا، مسکن و … را دارید باید با دوره‌های بازار به خوبی آشنا باشید. در این صورت می‌توانید تحلیل و پیش‌بینی درستی از وضعیت فعلی و آینده بازار داشته باشید. در ادامه به این سؤال پاسخ خواهیم داد که سیکل بازار چیست و از چند فاز تشکیل می‌شود؟ دعوت می‌کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
سیکل بازار چیست؟
مفهوم چرخه بازار محدود به بورس نیست. اساسا روندهای اقتصادی در هر محیطی تجاری رخ می‌دهند. هر چند که معمولا چنین مفاهیمی در بازارهای اوراق بهادار بیشتر تکرار و مورد استفاده قرار می‌گیرند. چرخه بازار ارتباط مستقیمی با عملکرد شرکت‌ها دارد. به عنوان مثال وقتی یک شرکت در زمینه سودآوری عملکرد مطلوبی را از خود به نمایش می‌گذارد، خیلی زود باید شاهد نمود این اتفاق در رشد ارزش سهام آن در بورس باشید. عکس این موضوع نیز صادق است.
نباید فراموش کنید که دوره‌های بازار تحت تاثیر یک عامل شکل نمی‌گیرند یا به پایان نمی‌رسند؛ بلکه مجموعه‌ای از فاکتورهای اقتصادی و غیر اقتصادی در وقوع تغییر فازهای سیکل بازار موثر هستند. به عنوان مثال وقوع یک نوآوری در زمینه فناوری یا تغییر در قوانین بازار ممکن است باعث رونق گرفتن برخی صنایع و در مقابل ایجاد اختلال در فعالیت برخی دیگر از بنگاه‌های اقتصادی شود. چنین وقایعی روندهای موجود در بازار را مختل کرده و معمولا منجر به شکل‌گیری روندهای جدیدی می‌شوند.
دوره های بازار چگونه تعیین می‌شوند؟
تا اینجا متوجه شدیم که سیکل بازار چیست؛ اما سوال اساسی این است که چگونه می‌توان دوره‌های بازار را تشخیص داد. شاید کمی عجیب به نظر برسد ولی تعیین دقیق اینکه در شرایط فعلی سیکل بازار در کدام دوره قرار دارد، آنقدرها نیز ساده نیست. شاید حتی خیلی از کارشناسان در این زمینه به توافق نرسند؛ چرا که اساسا فاکتورهای مشخص و ثابتی برای تعیین وضعیت دوره‌های بازار وجود ندارد.
از آن گذشته مرز مشخص و روشنی نیز بین دوره‌های یک سیکل نمی‌توان ترسیم کرد. بنابراین تعیین اینکه یک دوره دقیقا از چه زمانی شروع شده و تا چه زمانی ادامه دارد نیز چالش برانگیز است. نکته بعدی اینکه سیکل بازار با محدودیت زمانی نیز روبه‌رو نیست. به عنوان مثال می‌توان سیکل‌هایی را پیدا کرد که ظرف چند روز به طور کامل تمام فازها را پشت سر می‌گذارند. همچنین می‌توان چرخه‌های را یافت که حتی بیش از یک دهه به طول انجامیده‌اند.
نوع بازار نیز در تعیین دوره‌های مختلف در آن اثرگذار است. به عنوان مثال در بازاری مانند ارزهای دیجیتال ممکن است یک سیکل در عرض چند هفته رخ دهد. این موضوع به دلیل ماهیت پرنوسان قیمت‌ها در این بازار است؛ اما در مقابل معمولا سرمایه‌گذاران نفتی با چرخه‌های طولانی‌تر سروکار دارند که حدود 20 سال طول می‌کشند.
مجموعه این عوامل باعث می‌شود که نه تنها شناسایی دوره‌های فعلی از سیکل بازار دشوار باشد؛ بلکه پیش‌بینی روندهای آینده برای کسب سود بیشتر یا جلوگیری از ضررهای هنگفت نیز موضوعی به شدت چالش برانگیز باشد. این دست موضوعات است که معامله کردن در هر بازار مالی را به امری تخصصی و پیچیده تبدیل می‌کند.
فازهای مختلف سیکل بازار چیست؟
مهم نیست که درباره چه بازاری صحبت می‌کنید. تمام آن‌ها مراحل یکسانی را در برای پیمودن یک چرخ پشت سر می‌گذارند. در طول یک چرخه رشد می‌کنند، به نقطه اوج می‌رسند، در مدار نزولی قرار می‌گیرند و بالاخره به پایین‌ترین سطح خود می‌رسند. به این ترتیب یک چرخه تمام شده و چرخه بعدی آغاز می‌شود.
شاید کمی عجیب به نظر برسد؛ ولی با بررسی رفتار معامله‌گران این طور به نظر می‌رسد که بسیاری از آن‌ها از این قانون تغییر ناپذیر بی‌اطلاع هستند یا در هیاهوی بازار این اصل خدشه‌ناپذیر را از یاد می‌برند. بعضا در جریان افت قیمت آنقدر یاس و ناامیدی بر سرمایه‌گذاران حاکم می‌شود که گویی از نظر آن‌ها بازار به سمت نابودی مطلق حرکت می‌کند. همچنین در بازارهای صعودی نیز آنقدر سرمست از کسب سودهای سرشار می‌شوند و فکر می‌کنند در همیشه روی یک پاشنه می‌چرخد.
به هر حال یک سیکل بازار از 4 بخش اصلی تشکیل می‌شود که عبارت‌اند از:
1. فاز انباشت (Accumulation Phase)
وقتی یک سیکل به پایان خود نزدیک می‌شود، سرمایه‌گذاران باتجربه حقیقی و حقوقی شروع به خرید می‌کنند. آن‌ها تلاش می‌کنند تا قیمت‌ها در پایان یک سیکل به پایین‌ترین سطح ممکن برسد. به این ترتیب از طریق بازی با احساسات عموم بازار، دارایی‌های آن‌ها را با قیمت ناچیز از دست‌شان خارج می‌کنند. بازار در طول مدت خرید سرمایه‌گذاران حرفه‌ای همچنان به روند نزولی خود ادامه می‌دهد. اوضاع به‌گونه‌ای پیش می‌رود که حتی کسانی که مدت‌ها شرایط نزولی بازار را تحمل کرده‌اند، دست از مقاومت می‌کشند و دارایی خود را با ضررهای هنگفت به فروش می‌رسانند.
این مرحله با نام فاز تجمع، تراکم یا انباشت شناخته می‌شود. یک ویژگی اساسی فاز تجمع را از مرحله قبلی متمایز می‌کند. در این مرحله به ازای هر فروشنده‌ای که در بازار دست به فروش دارایی خود می‌زند، خریداری وجود دارد که تلاش می‌کند با قیمت ناچیز معامله را به جریان بیندازد. به این ترتیب آرام آرام احساسات منفی مطلق در بازار به سمت شرایط خنثی تغییر وضعیت می‌دهد تا رفته‌رفته مرحله بعدی شکل بگیرد.
2. فاز صعودی (Mark-Up Phase)
در پایان فاز انباشت، روند نزولی در بازار متوقف می‌شود و به نوعی می‌توان گفت که به ثبات قیمت می‌رسد. پس از آن روند صعودی آغاز می‌شود. در ابتدای این مرحله تحلیل‌گران تکنیکال با بررسی نمودار قیمت، متوجه تشکیل کف‌های قیمت و همچنین تغییر احساسات در بازار می‌شوند. به این ترتیب آن‌ها نیز دست به کار خرید می‌شوند.
مهم‌ترین اتفاقی که از نظر روانی در ابتدای فاز صعودی رخ می‌دهد این است که ترس از حضور در بازار، جای خود را به ترس از دست دادن فرصت‌های خرید در کف قیمت می‌دهد. بنابراین در این مرحله با ورود تعداد معامله‌گران بیشتر به بازار عملا شاهد رقم خوردن حجم‌های به مراتب بالاتری نسبت به فاز قبلی خواهید بود.
بعد از مدتی بازار از حالت طبیعی خارج می‌شود. به گونه‌ای که قیمت‌ها به سطوحی بالاتر از ارزش واقعی دارایی‌ها حرکت می‌کنند. بعضا با مشاهده رفتار معامله‌گران این طور به نظر می‌رسد که منطق و عقل جای خود را به طمع داده است. این در حالی است که پول‌های هوشمند در پایان این فاز شروع به خروج از بازار می‌کنند.
وقتی سرعت رشد بازار کاهش پیدا می‌کند، آن دسته از کسانی که از بازار عقب مانده‌اند به طمع استفاده از فرصت‌های خرید به وجود آمده با سرمایه هنگفت وارد بازار می‌شوند. در جریان این اتفاق تحلیل تکنیکال از تحقق نقطه اوج قیمت در بازار خبر می‌دهد. در پایان این فاز احساسات وارد شرایط سرخوشی کامل و مفرط می‌شود.
3. فاز توزیع (Distribution Phase)
در ادامه پاسخ به این سوال که مراحل سیکل بازار چیست، نوبت به مرحله سوم یعنی فاز توزیع می‌رسد. فروشندگان در این مرحله ابتکار عمل را در دست می‌گیرند و به نوعی بر بازار مسلط می‌شوند. تشخیص احساسات واقعی معامله‌گران در این شرایط بسیار دشوار است؛ چرا که عده هنوز در سرخوشی کامل به سر می‌برند و احساس ترس نیز عده‌ای را در بر می‌گیرد. قیمت‌ها نیز معمولا به صورت رنج بین چند روز، هفته یا ماه نوسان می‌کنند.
بنابراین فاز توزیع ممکن است خیلی کوتاه یا خیلی طولانی باشد. با نزدیک شدن به پایان این فاز بازار وارد روند نزولی می‌شوند. در بین متخصصان تحلیل تکنیکال تشکیل الگوهایی مانند سروشانه در نمودار قیمت نشانه‌های آشکاری از پایان فاز توزیع هستند. به هر ترتیب هیجانات فاز توزیع در بالاترین سطح ممکن قرار دارند. بازنده اصلی در بازارهای مالی کسانی هستند که در این مرحله نمی‌توانند اسب سرکش طمع خود را مهار کنند. اخبار در چنین بازاری می‌توانند حکم سوخت را برای موتور تغییر وضعیت بازی کنند. بنابراین باید حتما به دقت اخبار مهم را نیز تحت نظر داشته باشید.
4. فاز نزولی (Mark-Down Phase)
چهارمین و آخرین مرحله از سیکل بازار را فاز نزولی می‌نامند. کسانی که هنوز در بازار حضور دارند، سخت‌ترین روزها را در این مرحله تجربه می‌کنند. بسیاری در بازار باقی می‌مانند؛ چرا که اصطلاحا هنوز در سود هستند. بسیاری دیگر نیز در فکر فروش دارایی خود هستند؛ اما خریداری برای متاع‌شان نمی‌یابند. هر چه به سمت انتهای فاز نزولی نزدیک می‌شویم، سرمایه‌گذاران بیشتری تسلیم می‌شوند و دست به رفتارهای هیجانی عجیب و غریب می‌زنند. چنین رخدادی نخستین سیگنال‌ها را برای سرمایه‌گذاران باتجربه صادر می‌کند. به این ترتیب یک سیکل در بازار به پایان رسیده و چرخه بعدی آغاز می‌شود.
کلام پایانی
در این مطلب بررسی کردیم که سیکل بازار چیست و از چه مراحلی تشکیل می‌شود. چرخه‌ها در همه بازارها وجود دارند و دائما در حال تکرار شدن هستند. اگر قرار است به عنوان یک معامله‌گر از بازارهای مالی سود به دست بیاورید، باید با مراحل مختلف چرخه‌ها آشنا شوید؛ خریدهای خود را در زمان فاز انباشت انجام دهید و در انتهای فاز صعودی و ابتدای فاز توزیع دارایی خود را به فروش برسانید. سعی کنید همیشه بر خلاف جهت احساسات غالب در بازارهای مالی حرکت کنید. به این ترتیب می‌توانید برای کسب سود در بلند مدت امیدوار باشید.
