این روزها کمتر کسی را می‌توان پیدا کرد که برای خرید مسکن، ماشین و سایر اقلام از تسهیلات بانکی استفاده نکرده باشد. علاوه بر افراد عادی، شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری نیز برای تامین نقدینگی مورد نیاز خود، به دریافت وام نیاز دارند؛ ولی گاهی اوقات تامین وام مورد نظر کسب و کارها از عهده بانک‌ها خارج است. به همین خاطر باید از سایر روش‌ها به تامین بودجه مورد نیاز خود بپردازند.
یکی از این روش‌ها، اوراق بدهی است که ما در این مقاله قصد داریم به صورت کامل آن را برای شما توضیح دهیم. پس حتماً تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
اوراق بدهی چیست؟
اوراق بدهی یکی از انواع اوراق بهادار است که در آن سازمان‌ها به عنوان وام گیرنده و خریداران اوراق به عنوان وام دهنده محسوب می‌شوند. در واقع اوراق بدهی نوعی سرمایه گذاری است که توسط یک سازمان تجاری یا دولت در بازار اوراق بهادار یا فرابورس و تحت نظارت شورای عالی بورس منتشر می‌شود و با درآمد حاصل از فروش آن، سازمان‌ها بودجه مورد نیاز برای دستیابی به اهداف کسب و کار خود را تامین می‌کنند.
با توجه به اینکه انواع اوراق بدهی دارای سود ثابتی هستند، ریسک سرمایه گذاری در بورس کاهش پیدا می‌کند و به رشد اقتصادی سازمان‌ها نیز کمک می‌کنند. به همین خاطر یک سرمایه گذاری برد-برد محسوب می‌شود.
ویژگی های اوراق بدهی
اوراق بدهی که با نام «سرمایه گذاری با درآمد ثابت» نیز شناخته می‌شوند، دارای ویژگی‌هایی هستند که آن‌ها را از سایر روش‌های تامین بودجه متمایز می‌کند. ویژگی‌هایی همچون
-
ارزش اسمی
ارزش اسمی، اصل مبلغ وام است که در تاریخ سررسید بدهی به خریداران پرداخت می‌شود.
-
تاریخ سررسید
تاریخ سررسید بیانگر زمانی است که خریداران می‌توانند ارزش اسمی اوراق خود را دریافت کنند.
-
نرخ سود اسمی
منظور از نرخ سود اسمی، میزان سودی است که تا قبل از تاریخ سررسید و به صورت دوره‌ای به خریداران تعلق می‌گیرد.
-
نرخ فروش
اگر خریدار تصمیم بگیرد زودتر از موعد سررسید اوراق خود را به فروش برساند، می‌تواند آن را به نرخ روز و در بازار سرمایه بفروشد.
قیمت اوراق بدهی تحت تاثیر عوامل مختلفی است و ممکن است در شرایط مختلف تغییر کند.
-
نرخ سود تا سررسید (YTM)
نرخ سود تا سررسید (YTM) به میزان سودی گفته می‌شود که از زمان خرید اوراق تا زمان فروش آن به فرد تعلق می‌گیرد. اگر افراد در زمان انتشار اوراق بدهی نسبت به خرید آن‌ها اقدام کنند، میزان نرخ سود تا سررسید (YTM) با میزان نرخ سود اسمی برابر می‌شود.
میزان YTM ممکن است در هر زمان تغییر کند و خرید و فروش اوراق به صورت لحظه‌ای محاسبه می‌شود.
انواع اوراق بدهی
اوراق بدهی می‌توانند توسط شرکت‌های تجاری، اشخاص حقوقی یا دولت منتشر شوند. از آنجایی که قوانین خرید و فروش اوراق بدهی بر مبنای قوانین اسلامی است، با اوراق بدهی در دیگر کشورها تفاوت دارند؛ به همین خاطر، برای مثال اوراق قرضه در جمهوری اسلامی ایران منتشر نمی‌شود، چون بر اساس نرخ سود مشخص به فروش می‌رسد و در حکم ربا است.
این اوراق انواع مختلفی دارند. از جمله
-
اوراق قرضه
همانطور که اشاره کردیم، با توجه به اینکه اوراق قرضه دارای بهره هستند، از نگاه دینی حرام محسوب می‌شوند. این اوراق دارای مولفه‌هایی همچون میزان انتشار، ماهیت وام گیرنده، نوع وثیقه و نرخ بهره سررسید هستند و در دو نوع «با نرخ بهره ثابت» و «نرخ بهره شناور» عرضه می‌شوند.
- اوراق قرضه با نرخ ثابت: از انواع اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت می‌توان اوراق قرضه رهنی و اوراق قرضه تامین شده را نام برد.
- اوراق قرضه با نرخ بهره شناور: اگر نرخ بهره اوراق قرضه در هر دوره تغییر کند، از انواع اوراق قرضه با نرخ بهره شناور محسوب می‌شوند که با نام «گواهی سپرده با نرخ شناور» نیز شناخته می‌شوند.
-
اوراق خزانه اسلامی
اوراق خزانه اسلامی توسط دولت و با هدف تامین کسری بودجه منتشر می‌شوند. این اوراق که به «اخزا» نیز شناخته می‌شوند، کوپن پرداخت سود ندارند و در تاریخ سررسید توسط خزانه داری کل کشور بازپرداخت می‌شوند.
-
اوراق مشارکت
هنگامی که شرکت‌ها و سازمان‌های تجاری تصمیم می‌گیرند هزینه مربوط به طرح‌های اقتصادی خود را تامین کنند، اوراق مشارکت را عرضه می‌کنند. با خرید اوراق مشارکت، بودجه مورد نیاز برای طرح‌های اقتصادی کلان تامین می‌شود و خریداران در سود شرکت‌ها سهیم می‌شوند.
-
اوراق صکوک
با توجه به مسائل مربوط به اوراق قرضه، در کشورهای اسلامی اوراقی تحت عنوان «اوراق صکوک» در نظر گرفته شده است که نوعی اوراق بهادار با پشتوانه مالی و دارای ارزش هستند.
اوراق صکوک خود دارای انواع مختلفی از جمله اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق اجاره، اوراق مضاربه و اوراق منفعت هستند که در ادامه آن‌ها را به طور کامل به شما توضیح می‌دهیم.
-
اوراق مرابحه
اوراق مرابحه یکی از انواع اوراق صکوک است که در آن فروشنده مبلغ تمام شده برای خود و میزان سود مورد نظر را به خریدار اعلام می‌کند و چنانچه مورد توافق طرفین بود، آن اوراق به فروش می‌رسند.
اگر خریدار متوجه شود که فروشنده به او دروغ گفته است، می‌تواند به صورت یک طرفه قرارداد را فسخ کند.
-
اوراق استصناع
اوراق استصناع با هدف تامین بودجه برای پروژه‌های مختلف شرکت‌ها عرضه می‌شوند و بازدهی ثابتی دارند.
-
اوراق منفعت
اوراق منفعت یکی دیگر از انواع اوراق صکوک است که در هنگام عرضه، خریدار و فروشنده بر سر میزان برخورداری از خدمات و یا منافع مربوط به یک دارایی به توافق نظر می‌رسند.
-
اوراق اجاره
یکی از شناخته شده‌ترین اوراق صکوک اوراق اجاره است که به موجب آن، شخص به شکل مشاع صاحب بخشی از ملک می‌شود. در واقع شخصی که اوراق اجاره را خریداری می‌کند، به واسطه هزینه‌ای که به فروشنده پرداخت کرده است می‌تواند از آن دارایی استفاده کندو مدت اجاره در قرارداد مشخص می‌شود و مبلغ آن نیز می‌تواند در اول، وسط یا آخر ماه پرداخت شود.
-
اوراق مضاربه
اگر شخصی یک دارایی را به فرد دیگری بسپارد و در ازای آن بخواهد در سود حاصل از تجارت با آن شریک باشد، قرارداد مضاربه انجام می‌شود. در واقع مضاربه به معنای «تجارت با سرمایه شخص دیگر» است و بنا بر فتوای علمای اهل شیعه، تنها در فرایندهای تجاری می‌توان آن را به کار برد.
-
گواهی سپرده
هر گواهی سپرده، یک نرخ سود ثابت و تاریخ سررسید دارد که خریدار با برخورداری از آن می‌تواند سود سپرده دریافت کند.
گواهی سپرده به دو دسته «گواهی سپرده مدت دار ویژه سرمایه گذاری عام» و «گواهی سپرده مدت دار ویژه سرمایه گذاری خاص» تقسیم می‌شود.
مقدار سود اوراق بدهی
شیوه پرداخت سود در اوراق بدهی به دو دسته اوراق صکوک و اوراق مشارکت تقسیم می‌شود:
اوراق صکوک
در اوراق صکوک، میزان سود نسبت به سایر اوراق بهادار تعیین می‌شود. با توجه به مشخص بودن نرخ سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت، تاکنون نرخ سود در اوراق صکوک تا ۱۷ و ۱۷.۵ درصد نیز تعیین شده است تا افراد را نسبت به خرید آن‌ها ترغیب کند.
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت بر خلاف اوراق صکوک نرخ سود ثابتی دارند و به صورت علی‌الحساب در مقاطع مختلف سال پرداخت می‌شوند. صاحبان اوراق همچنین می‌توانند با توجه به میزان سود طرح مورد مشارکت، قیمت اسمی و طول بازه سرمایه گذاری از سود قطعی اوراق بهره مند شوند.
در شرایطی که میزان سود قطعی از سود علی‌الحساب کمتر باشد و طرح مورد مشارکت با ضرر مواجه شده باشد، هیچ مبلغی از خریدار دریافت نمی‌شود و مسئولیت بر عهده سازمانی است که آن اوراق را عرضه کرده است.
اوراق بدهی؛ سرمایه گذاری برد-برد
اوراق بدهی یک سرمایه گذاری برد-برد است که هم برای عرضه کنندگان و هم برای خریداران منافع زیادی را فراهم می‌کند. زیرا دولت و سازمان‌های تجاری با فروش اوراق بدهی می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود را تامین کنند و در عین حال این فرصت را به خریداران می‌دهند تا با حداقل ریسک بتوانند یک سرمایه گذاری با بازدهی پایدار را تجربه کنند.
به همین خاطر ما در این مقاله شما را با اوراق بدهی و انواع آن آشنا کردیم تا به عنوان فروشنده یا خریدار، بتوانید سرمایه گذاری امن و مطمئنی را تجربه کنید.
