دولت‌ها، نهادهای عمومی و بنگاه‌های اقتصادی خصوصی گاهی اوقات از عهده تأمین مالی پروژه‌هایی که در دست اجرا دارند، بر نمی‌آیند. راه‌های مختلفی برای تأمین مالی در این گونه مواقع وجود دارد. یکی از معروف‌ترین راه‌هایی که معمولا بکار گرفته می‌شود، عرضه اوراق قرضه است. در این شرایط کسانی که سرمایه در اختیار دارند، با خرید اوراق قرضه به تأمین مالی پروژه‌ها کمک می‌کنند. در عوض سود مشارکت برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود که در سررسید معین به همراه اصل پول، پرداخت می‌گردد. سؤال مهمی که در این مقاله به دنبال پاسخش هستیم، آن است که انواع اوراق قرضه چیست؟ تا پایان مطلب حاضر ما را همراهی کنید.
انواع اوراق قرضه چیست؟
اشاره کردیم که اوراق قرضه فقط مختص به دولت‌ها نیست. بلکه بنگاه‌های اقتصادی خصوصی نیز می‌توانند با طی کردن مراحل قانونی نسبت به عرضه اوراق قرضه برای تأمین مالی پروژه‌های عمرانی، خدماتی، تولیدی یا صنعتی خود اقدام کنند. به طور کلی انواع اوراق قرضه را می‌توان در سه دسته خلاصه نمود که عبارت‌اند از:
1. اوراق قرضه دولتی
بزرگ‌ترین عرضه کنند اوراق قرضه در کشور ما همواره دولت‌ها هستند. با توجه به معضل کسری بودجه که همه ساله گریبان‌گیر دولت‌های ما است، برای تأمین مالی بسیاری از پروژه‌های عمرانی و زیرساختی یا حتی پرداخت حقوق کارکنان با مشکل مواجه می‌شوند. در این شرایط یکی از راه‌های تأمین کسری بودجه چاپ و انتشار اوراق قرضه است. افراد با خرید اوراق قرضه ضمن تأمین مالی دولت‌ها، اصل پول خود را به همراه سود توافق شده به طور کامل در سررسید معین دریافت می‌کنند.
2. اوراق قرضه شهرداری
یکی دیگر از نهادهای عمومی که با عرضه اوراق قرضه، تأمین مالی پروژه‌های خود را انجام می‌دهد، شهرداری‌ها هستند. بسیاری از اقدامات زیربنایی مانند احداث مترو، اتوبان، فضای سبز و … نیازمند سرمایه‌گذاری‌های کلانی است. در این حالت قانون به شهرداری‌ها اجازه داده است در صورت کمبود منابع به سراغ عرضه اوراق برای تأمین مالی بروند.
3. اوراق قرضه شرکتی
بنگاه‌های اقتصادی خصوصی نیز مطابق با ضوابط قانونی می‌توانند برای پیشبرد پروژه‌های خود از طریق عرضه اوراق تأمین مالی کنند. نباید فراموش کنید که اوراق دولتی و شهرداری‌ها به مراتب از ریسک پایین‌تری در مقایسه با کسب‌وکارهای خصوصی برخوردار است.
بیشتر بخوانید: نحوه خرید و فروش سهام در بازار بورس
نکات مهم خرید و فروش اوراق قرضه
با انواع اوراق قرضه آشنا شدیم. قبل از سرمایه‌گذاری در این زمینه باید از چند نکته مهم اطلاع داشته باشید تا بتوانید با دید باز اقدام به تصمیم‌گیری کنید. این نکات عبارت‌اند از:
1. مدت زمان سررسید اوراق قرضه را در نظر بگیرید
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در زمان خرید اوراق قرضه باید مد نظر قرار دهید، توجه به سررسید پرداخت سود و اصل پول است. به طور کلی انواع اوراق قرضه از نظر سررسید بازپرداخت وجه به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- کوتاه مدت: سررسید 1 تا 5 ساله
- میان مدت: سررسید 5 تا 10 ساله
- بلند مدت: سررسید بیش از 10 سال
2. اوراق قرضه را با سهام اشتباه نگیرید
یکی از اشتباهات رایجی که برخی از افراد مرتکب آن می‌شوند، اشتباه گرفتن اوراق قرضه با سهام است. وقتی سهام شرکتی را خریداری می‌کنید، در واقع مالک بخشی از آن شرکت می‌شوید. قرار نیست حتما سودی از خرید سهام نصیب شما شود. اما بسته به تعداد سهامی که در اختیار دارید، می‌توانید در فرآیند مدیریت شرکت دخالت کنید.
این در حالی است که با خرید اوراق قرضه به هیچ عنوان سهام‌دار شرکت‌ها یا پروژه‌های عمومی نخواهید شد. بلکه صرفا طلبکار آن‌ها می‌شوید. به این ترتیب طرف مقابل مطابق قرارداد به شما متعهد می‌شود که در سررسید معین اصل پول به همراه سود معین را به شما پرداخت کند. در اینجا منتشر کننده اوراق حتی اگر متضرر نیز شود، موظف است که اصل پول و سود را به شما پرداخت کند.
3. محل خرید و فروش اوراق قرضه در ایران، بورس است
خرید و فروش اوراق قرضه یا مشارکت در کشور ما صرفا در بورس اوراق بهادار انجام می‌شود. بر این اساس سازمان بورس در سایت خود همواره لیست اوراق مشارکت را به همراه اطلاعات مربوط به هر یک منتشر می‌کند. سپس افراد می‌توانند نسبت به خرید و فروش اوراق در بورس اقدام کنند.
4. امکان بازخرید اوراق قبل از موعد سررسید را بررسی کنید
گاهی اوقات در انتشار برخی از اوراق قرضه، امکان بازخرید قبل از موعد سررسید برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته می‌شود. بر این اساس افراد می‌توانند مطابق با ضابطه مشخصی نسبت به فروش اوراق خود قبل از پایان مهلت سررسید آن اقدام کنند. حتما لازم است که شرایط بازخرید اوراق مندرج در قرارداد را با دقت قبل از خرید بررسی کنید.
5. تضامین لازم را در خرید اوراق قرضه دریافت کنید
در خرید اوراق قرضه دولتی و شهرداری معمولا نیازی به دریافت تضمین و وثیقه نیست. اما برای خرید اوراق قرضه شرکت‌های خصوصی حتما باید ملاحظات بیشتری در نظر داشته باشید. شرکت‌ها در این شرایط با ارائه اسناد به سرمایه‌گذاران اثبات می‌کنند که ارزش دارایی‌های فعلی آن‌ها برای بازپرداخت سرمایه و سود آن‌ها کافی است. البته هیچ اجبار قانونی برای این منظور در نظر گرفته نشده است.
6. سود پیشنهادی اوراق مشارکت را حتما بررسی کنید
در کشور ما سود اوراق مشارکت چیزی بین 18 تا 22 درصد در حالت معمول در نظر گرفته می‌شود. البته این امکان وجود دارد که اوراق با سود مشارکت بیشتری نیز منتشر شود. لازم است در زمان خرید اوراق حتما این موضوع را به دقت در نظر بگیرید. پرداخت سود به صورت علی‌الحساب یا قطعی نیز در قرارداد به طور کامل ذکر می‌شود. همچنین برخی از انواع اوراق مشارکت معاف از مالیات در نظر گرفته می‌شود. اما این نکته شامل حال همه اوراق قرضه نمی‌شود.
کلام پایانی
در این مقاله با انواع اوراق قرضه آشنا شدیم. سرمایه‌گذارانی که خرید اوراق قرضه را انتخاب می‌کنند، معمولا با ریسک کمتری مواجه می‌شوند؛ چرا که معمولا نرخ سود مشارکت در زمان خرید اوراق قرضه مشخص است. از طرفی کسب‌وکارها نیز این روش تأمین مالی را می‌پسندند؛ چرا که بدون نیاز به عرضه سهام و جذب شریک، می‌توانند مدیریت مجموعه خود را به طور کامل در اختیار داشته باشند. بنابراین می‌توان ادعا کرد که خرید و فروش اوراق قرضه یک بازی برد – برد است.
اما نباید فراموش کنید که قبل از خرید اوراق قرضه حتما از اعتبار طرف قرارداد اطمینان حاصل کنید. تاکنون تجربه خرید و فروش اوراق قرضه را داشته‌اید؟ اگر پاسخ‌تان مثبت است، تجربه خود در این زمینه را با ما در میان بگذارید.
